Scherpstellen
Er wordt weleens gezegd dat een goede foto helemaal scherp is. Toch hoeft dit niet waar te zijn. Scherpte van een foto is per discipline van fotografie anders. Sportfotografie maakt vaak gebruik van een groot diafragma waardoor de achtergrond onscherp en de sluitertijd sneller wordt. Dit Depth of Field (DOF) wordt ook toegepast in onder andere macro-, portret- en natuurfotografie. Doorgaans is de regel dat de foto bij landschapsfotografie helemaal scherp moet zijn.
Scherpte
Om over ‘scherp’ of ‘scherpte’ te praten, moeten we eerst vaststellen wat ‘scherpte’ is. Er zijn verschillende definities van het woord ‘scherp’ in omloop. De meeste definities hebben betrekking op voorwerpen, zoals een mes, etc, maar ook op smaak. Denk bijvoorbeeld aan ‘een scherpe peper’.
Bij het zoeken op ‘focus kom ik tot de volgende definitie: “Focus is het scherpstellen van een camera op een bepaald onderwerp wat zich in het beeld bevindt. Dit zal scherp worden afgebeeld op de foto”. Het onderwerp moet dus scherp zijn. Toch is dat simpeler gezegd dan gedaan. Want wat is je onderwerp? En moet ook je voorgrond scherp zijn, of wil je deze onscherp hebben? Vragen waarmee je als fotograaf te maken hebt. Je scherpstelpunt is dus afhankelijk van je compositie, je gedachte achter de foto en de discipline van fotografie. In landschapsfotografie ligt je scherpstelpunt ‘onderaan de foto’. Onder het kopje ‘scherpstellen’ kom ik hierop terug.
Ondanks dat je het scherpstelpunt goed legt, kan je foto onscherp ogen. Een belangrijke factor is de kwaliteit van de lens. Het is belangrijk om goed ‘glaswerk’ te kopen, om een zo optimaal scherpe foto te krijgen. Mijn tip is daarom om te investeren in kwalitatief goede lenzen. Spaar liever langer door voor die ene lens, dan dat je snel een lens koopt die minder is in kwaliteit. Het betaalt zich altijd terug!
Binnen elke lens is een optimale scherptepunt. Zo is mijn lens op F11 het scherpst. Om hierachter te komen kun je een test doen. Zet je camera op een statief, stel scherp en zet daarna de lens op manuele focus. Je begint dan bij de grootst mogelijke diafragma (klein F-getal). Elke keer doe je een stop erbij totdat je bij de kleinst mogelijke diafragma (groot F-getal) bent. Bekijk op de computer de beelden terug en beoordeel welke foto het scherpst is. Door de eigenschappen (bestandsinfo) van de foto te bekijken weet je op welke diafragma jouw lens het scherpst is!
Diafragma
Bij landschapsfotografie is het doorgaans de regel dat de foto geheel scherp is. Natuurlijk zijn er opties om hiervan af te wijken, bijvoorbeeld als je een landschap abstract wilt benaderen. Maar doorgaans is de regel dat bij landschapsfotografie de foto geheel scherp is. Zoals hierboven aangegeven is mijn lens het scherpst bij een diafragma van F11. Ik gebruik dit diafragma dan regelmatig. Soms gebruik ik een kleinere diafragma, bijvoorbeeld om een stervormige zon te krijgen.
Toch zijn er ook leuke manieren om te spelen met scherptediepte binnen landschapsfotografie. Bijvoorbeeld een overhangende tak die scherp is en het pad eronder wazig, waardoor er diepte in de foto komt.
Het scherpstellen
Ik merk tijdens mijn workshops dat mensen regelmatig scherpstellen op het hoofdobject. Vaak valt daarna de foto tegen, omdat de voorgrond (die het meest nadrukkelijk in beeld is) onscherp is en daardoor afleidend werkt.
Met een klein diafragma (zoals F11) is het mogelijk om de gehele foto scherp te stellen. Bij deze foto’s heb ik scherpgesteld op de voorgrond. Ik zoom digitaal (op de Live View) helemaal in op de voorgrond en stel handmatig scherp. De scherpte blijft dan zoals ingesteld. Door de hyperfocale afstand is de gehele foto scherp, vanaf de voorgrond tot oneindig.
Ook hier geldt dat nadenken over hoe je de foto wilt maken belangrijk is. Soms is het juist mooi om een onscherpe voorgrond te hebben, omdat de nadruk meer zal vallen op het hoofdobject. Denk dus vooraf goed na wat je op de ‘gevoelige plaat’ wilt zetten en handel naar je idee!